Top 20 các mô hình kinh doanh phổ biến ở Việt Nam

1. Mô hình kinh doanh là gì?

Mô hình kinh doanh là kế hoạch tổng thể của một tổ chức hoặc công ty (có thể ở dạng văn bản hoặc đồ họa) mô tả cách công ty tạo ra doanh thu và lợi nhuận bằng cách cung cấp các sản phẩm và dịch vụ cho nhóm khách hàng xác định trong một thị trường cụ thể.

Yêu cầu cơ bản của một mô hình doanh nghiệp là cần chỉ ra loại sản phẩm hoặc dịch vụ mà doanh nghiệp sẽ cung cấp, cách thức marketing, các chi phí vận hành, sản xuất và bán hàng cũng như kỳ vọng về lợi nhuận.

2. Top 20 các mô hình kinh doanh phổ biến ở Việt Nam

2.1 Mô hình bán hàng trực tiếp

Mô hình bán hàng trực tiếp hay mô hình bán hàng trực tiếp, là hình thức kinh doanh mà sản phẩm hoặc dịch vụ được bán trực tiếp từ nơi sản xuất hoặc nhà cung cấp đến người tiêu dùng mà không thông qua các kênh trung gian như cửa hàng bán lẻ truyền thống. Mô hình bán hàng trực tiếp thường được sử dụng trong các lĩnh vực như công nghệ, mỹ phẩm, thực phẩm bổ sung, sản phẩm chăm sóc sức khỏe, và nhiều ngành công nghiệp khác.

Ví dụ về doanh nghiệp áp dụng thành công mô hình này phải kể đến DELL, một doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh máy tính cá nhân hàng đầu thế giới hiện nay với các phương thức bán hàng qua điện thoại hoặc trực tuyến (email, website…) mà không cần tới sự tham gia của các yếu tố trung gian như đại lý hay nhà phân phối.

2.2 Các mô hình kinh doanh online

Trong thời đại công nghệ phát triển, mô hình kinh doanh online ngày càng trở nên phổ biến và bùng nổ. Hình thức kinh doanh này chủ yếu được thực hiện trên các nền tảng như mạng xã hội, sàn thương mại điện tử và website.

So với mô hình truyền thống, mô hình online có nhiều ưu điểm vượt trội như:

• Tiết kiệm chi phí mặt bằng và nhân viên
• Tiếp cận tệp khách hàng trên phạm vi rộng
• Tiện lợi cho khách hàng trong việc lựa chọn và thanh toán

Mô hình online thuận tiện cho cả người bán và người mua. Người bán có thể dễ dàng bắt đầu kinh doanh và tiếp cận khách hàng tiềm năng, trong khi người mua có thể mua sắm mọi lúc, mọi nơi. Đó là lý do vì sao bán hàng online được đánh giá là xu hướng của hiện tại và tương lai.

2.3 Mô hình tiếp thị liên kết – Affiliate Marketing

Tiếp thị liên kết là hình thức kiếm tiền bằng cách giới thiệu sản phẩm/dịch vụ của người khác trên các nền tảng trực tuyến. Người tiếp thị sẽ nhận được hoa hồng khi khách hàng click mua hàng hoặc xem sản phẩm/dịch vụ qua đường link của họ.

Ví dụ, các KOL/Reviewer trên TikTok, Facebook,… có thể kiếm tiền hoa hồng bằng cách giới thiệu sản phẩm trên Lazada và Shopee và gắn đường link sản phẩm tiếp thị trong bài viết hoặc video của mình. Khi có khách hàng click mua hàng hoặc xem sản phẩm qua đường link của họ, họ sẽ nhận được hoa hồng từ nhà cung cấp sản phẩm/dịch vụ.

2.4 Mô hình Agency

Doanh nghiệp kinh doanh dựa trên mô hình Agency là đơn vị cung cấp các dịch vụ marketing cho các doanh nghiệp khác. Nhân sự của doanh nghiệp Agency là những chuyên gia marketing có chuyên môn và kinh nghiệm, họ sẽ tư vấn và triển khai các chiến dịch marketing giúp doanh nghiệp khách hàng đạt được mục tiêu.

Ví dụ, thương hiệu Durex đã hợp tác với Agency Dentsu Aegis để thực hiện các chiến dịch marketing nhằm lan truyền thông điệp độc đáo, thu hút sự quan tâm của người dùng và tăng độ nhận diện.

2.5 Mô hình cố vấn

Hình thức cố vấn là một mô hình kinh doanh mà doanh nghiệp cung cấp dịch vụ tư vấn cho các doanh nghiệp khác. Doanh nghiệp sẽ thuê những chuyên gia tư vấn có kinh nghiệm để giải quyết các vấn đề của khách hàng. Khách hàng sẽ trả phí cho doanh nghiệp theo giờ hoặc theo ngày.

Ví dụ, HRchannel là một doanh nghiệp tư vấn cung cấp dịch vụ tuyển dụng nhân tài. Ngoài việc tuyển dụng, HRchannel còn cung cấp các dịch vụ tư vấn và đào tạo để giúp các doanh nghiệp cải thiện hiệu quả hoạt động.

2.6 Mô hình Freemium

Mô hình Freemium là loạihình kinh doanh kết hợp giữa miễn phí và trả phí. Đây là mô hình rất phổ biến ở những doanh nghiệp kinh doanh sản phẩm phần mềm – Software as a service (SaaS). Doanh nghiệp cung cấp phiên bản miễn phí cho người dùng trải nghiệm, trong đó một số tính năng hoặc thời gian sử dụng bị giới hạn. Nếu người dùng hài lòng với phiên bản miễn phí, họ có thể nâng cấp lên phiên bản trả phí để sử dụng thêm các tính năng cao cấp hơn.

Ví dụ: Ứng dụng văn phòng: Microsoft Office cung cấp phiên bản miễn phí cho người dùng sử dụng trên điện thoại di động và máy tính bảng. Phiên bản miễn phí này bao gồm các tính năng cơ bản như soạn thảo văn bản, bảng tính, thuyết trình. Người dùng có thể nâng cấp lên phiên bản trả phí để sử dụng thêm các tính năng cao cấp như định dạng nâng cao, cộng tác, lưu trữ đám mây,…

2.7 Mô hình Multi-sided Platform

Mô hình kinh doanh trên thị trường đa chiều là loại hình thức mà doanh nghiệp cung cấp dịch vụ cho cả hai bên tham gia thị trường. Trong đó, doanh nghiệp sẽ tìm kiếm điểm giao thoa giữa hai bên và cung cấp dịch vụ giúp họ giải quyết nhu cầu của nhau.

Ví dụ như TopCV – một nền tảng kết nối việc làm, nền tảng này cung cấp dịch vụ cho cả nhà tuyển dụng và ứng viên. Đối với nhà tuyển dụng, TopCV giúp họ lọc và tìm kiếm ứng viên phù hợp. Đối với ứng viên, TopCV giúp họ kết nối với những vị trí công việc mà mình mong muốn.

2.8 Mô hình đồng đẳng

Mô hình kinh doanh đồng đẳng (Peer to Peer) là hình thức mà doanh nghiệp đóng vai trò là nhà trung gian kết nối trực tiếp giữa hai bên cung và cầu. Doanh nghiệp sẽ thu lợi nhuận từ khoản phí hoa hồng sau mỗi lần giao dịch thành công.

Mô hình này đang được nhiều doanh nghiệp áp dụng và mang lại lợi nhuận cực khủng mỗi năm. Một ví dụ điển hình là sàn thương mại điện tử Shopee. Shopee hoạt động với cơ chế cho người bán hàng thuê gian hàng trực tuyến và kết nối người mua đến sàn. Trên mỗi đơn hàng thành công, Shopee sẽ thu phí dịch vụ 5% từ người bán.

2.9 Knh doanh theo hình thức đăng ký

Mô hình kinh doanh đăng ký là mô hình doanh nghiệp thu lợi nhuận từ việc người dùng trả phí để sử dụng dịch vụ theo chu kỳ cố định (ngày, tháng, năm). Người dùng có thể gia hạn đăng ký để tiếp tục sử dụng dịch vụ. Mô hình này đòi hỏi doanh nghiệp phải nỗ lực để cung cấp dịch vụ hấp dẫn, duy trì khách hàng.

Ví dụ: Dịch vụ xem phim giải trí FPT Play thu phí đăng ký hàng tháng hoặc hàng năm để người dùng xem các bộ phim chiếu rạp, phim bom tấn mới.

2.10 Mô hình thương mại điện tử

Thương mại điện tử là một hình thức kinh doanh trực tuyến, trong đó người mua và người bán có thể giao dịch với nhau thông qua internet. Mô hình này đã và đang trở thành ngành mũi nhọn của nền kinh tế, được dự báo sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong nhiều năm tới.

Để xây dựng mô hình thương mại điện tử, người bán cần tạo danh mục sản phẩm trên website hoặc sàn thương mại điện tử. Người mua có thể đặt hàng trực tuyến và thanh toán qua thẻ ngân hàng, ví điện tử,… Người bán sẽ căn cứ vào đơn hàng để quản lý thông tin khách hàng và tiến hành giao hàng.

Hiện nay, có rất nhiều công ty đã và đang thành công với lĩnh vực thương mại điện tử, điển hình như: Shopee, Lazada, Tiki, Sendo,… Các công ty này đã xây dựng được hệ thống website và sàn thương mại điện tử uy tín, đáp ứng nhu cầu mua sắm của đông đảo người tiêu dùng.

2.11 Mô hình lợi nhuận từ sản phẩm đi kèm

Mô hình kinh doanh này dựa trên việc bán sản phẩm chính với giá thấp để thu lợi nhuận từ các sản phẩm đi kèm bắt buộc phải có. Ví dụ, máy in được bán với giá rẻ để người dùng mua thêm mực in với giá cao.

2.12 Mô hình Privacy

Sự phát triển của Internet và sự gia tăng của các công ty thu thập dữ liệu người dùng đã đe dọa quyền riêng tư của con người. Để giải quyết vấn đề này, mô hình Privacy đã được áp dụng. Mô hình này đảm bảo cho chủ thể không bị bất kỳ ai hay bất kỳ điều gì quan sát, theo dõi.

Ngoài Google, một số công cụ tìm kiếm khác như DuckDuckGo cũng đang áp dụng mô hình này. Công cụ sẽ chuyển dữ liệu của người dùng đến điều hướng riêng tư và kiếm tiền bằng cách bán từ khóa địa phương.

2.13 Mô hình kinh doanh nhượng quyền

Trong số các loại mô hình kinh doanh phổ biến ở Việt Nam hiện nay thì hình thức kinh doanh nhượng quyền được xem là mô hình quen thuộc và phổ biến nhất. Bên nhượng quyền sẽ ủy thác cho bên nhận nhượng quyền được phép kinh doanh các sản phẩm hoặc dịch vụ, thương hiệu, bí quyết kinh doanh,… và tiến hành thu phí trong một khoảng thời gian nhất định.

Ví dụ minh họa cho hình thức này là các thương hiệu chuỗi cửa hàng như Mixue, gà rán KFC, Lotteria, lẩu băng chuyền Kichi Kichi,Starbucks, Subway, McDonald’s,…

2.14 Mô hình kinh doanh ngành giáo dục

Đây là mô hình kinh doanh dựa trên nền tảng giáo dục với đối tượng khách hàng mục tiêu chính là giáo viên, học sinh và các bạn sinh viên. Doanh nghiệp hoạt động theo hình thức này cung cấp các sản phẩm dịch vụ là các công cụ, ứng dụng có thể đáp ứng được nhu cầu học tập, làm việc của khách hàng trong lĩnh vực giáo dục để thu về lợi nhuận. Có thể nói mô hình này dựa trên nguyên lý được pha trộn giữa mô hình Freemium và theo hình thức đăng ký để học nhiều bài học và sử dụng nhiều tính năng nâng cao.

2.15 Kinh doanh từ nội dung được cung cấp bởi người dùng

Kinh doanh dựa trên nội dung do người dùng cung cấp là một hình thức độc đáo, trong đó doanh nghiệp xây dựng một nền tảng trực tuyến cho phép người dùng chia sẻ và cung cấp nội dung. Nền tảng này thu hút người dùng nhờ những thông tin hữu ích, giải quyết được nhu cầu của họ. Khi số lượng người dùng tăng lên, nền tảng sẽ kiếm lợi nhuận thông qua quảng cáo.

Quora là một ví dụ điển hình cho mô hình này. Nền tảng này cho phép người dùng đặt câu hỏi và trả lời câu hỏi của nhau. Nhờ đó, Quora cung cấp một kho tàng kiến thức khổng lồ và hữu ích cho người dùng. Quora kiếm tiền thông qua quảng cáo được hiển thị trên nền tảng.

Ở Việt Nam, diễn đàn VOZ cũng áp dụng mô hình kinh doanh tương tự. Đây là một diễn đàn lớn với nhiều chủ đề khác nhau, từ công nghệ, giải trí đến đời sống xã hội. Các thành viên của VOZ chia sẻ và thảo luận về những chủ đề này, tạo ra một không gian sôi động và hấp dẫn. VOZ kiếm tiền thông qua quảng cáo và các hình thức liên kết.

2.16 Mô hình Blockchain

Blockchain là một công nghệ phân tán cho phép lưu trữ dữ liệu dưới dạng các khối được liên kết với nhau. Chuỗi dữ liệu này không thể bị thay đổi hoặc xóa bỏ mà chỉ có thể được bổ sung thêm thông tin.

Blockchain được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, bao gồm tài chính, chuỗi cung ứng, y tế, giáo dục,… Một số doanh nghiệp đang ứng dụng blockchain trong mô hình kinh doanh của mình như Binance, Northern Trust,…

2.17 Mô hình kinh doanh gia đình

Mô hình gia đình là một hình thức doanh nghiệp tư nhân, trong đó chủ doanh nghiệp và thành viên quản lý cốt cán đều có mối quan hệ huyết thống với nhau. Một ví dụ điển hình là Samsung, với người sáng lập Lee Kun Hee và các thành viên trong gia tộc họ Lee nắm giữ phần lớn cổ phần của tập đoàn.

2.18 Mô hình đa thương hiệu

Mô hình đa thương hiệu là hình thức doanh nghiệp sở hữu và quản lý nhiều thương hiệu khác nhau, ngoài thương hiệu chủ chốt. Các thương hiệu này có thể hoạt động trong cùng một lĩnh vực hoặc nhiều lĩnh vực khác nhau.

Lợi ích của mô hình này là giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro khi một thương hiệu nhánh không được lòng khách hàng. Điều này là do mỗi thương hiệu đều có định vị và thị trường riêng, do đó thất bại của một thương hiệu không ảnh hưởng đến các thương hiệu khác.

Một số ví dụ điển hình của mô hình đa thương hiệu là các ông lớn trong ngành FMCG như Unilever (Lifebuoy, Dove, Vim, Knorr, Close Up…) và P&G (Comfort, Head&Shoulder, Tide, Downy,…).

2.19 Mô hình kinh doanh nhân bản

Kinh doanh nhân bản là mô hình lấy con người làm trung tâm, hướng đến mục tiêu tạo ra lợi nhuận bền vững mà không gây tổn hại đến môi trường và xã hội. Các doanh nghiệp kinh doanh theo mô hình này sẽ đầu tư vào phát triển nguồn nhân lực, nâng cao đời sống của người lao động, và cải thiện các dịch vụ sống của con người.

Ví dụ như tập đoàn sữa tươi TH True Milk đầu tư phát triển chuỗi giá trị bền vững, bao gồm hệ thống trang trại bò sữa và nông nghiệp xanh với quy trình sản xuất hiện đại, thân thiện môi trường. Mô hình này không chỉ cung cấp cho người tiêu dùng sản phẩm sữa sạch, chất lượng cao mà còn tạo ra nhiều việc làm cho người dân, góp phần phát triển kinh tế nước nhà.

2.20 Mô hình kinh doanh trực tiếp đến người tiêu dùng

Kinh doanh trực tiếp đến người tiêu dùng (D2C) là mô hình trong đó doanh nghiệp tương tác trực tiếp với khách hàng mà không cần thông qua trung gian. Lợi ích của mô hình D2C là doanh nghiệp có thể dễ dàng truyền tải thông điệp của mình đến khách hàng, nhận phản hồi nhanh chóng và hiểu rõ hơn về nhu cầu của họ.

Mô hình kinh doanh là nền tảng cho sự thành công của mọi doanh nghiệp. Do đó, bạn cần nghiên cứu kỹ lưỡng và xác định những phương hướng hành động cụ thể, rõ ràng để xây dựng một mô hình phù hợp nếu có ý định khởi nghiệp. 

Theo 1office.vn